Düz zeminde inşa edilmesi ile Anadolu’da tek, Dünyanın ise ender yapılarından biri olan İznik Roma Tiyatrosu, uzun yıllar süren kurtarma kazıları sonrasında hazırlanan restorasyon ve çevre düzenleme projesi ile teşhire hazırlanıyor. Projenin tamamlanması ile birlikte İznik’in 13 asırlık tarihi bu tiyatroda sergilenecek. Bu yıl yapılan kazı çalışmalarında ilk kez tüm üretim aşamalarını bir arada bulunan çini fırını keşfedildi.
2021 yılı Tiyatro kazıları, 2018 yılından itibaren İznik Müzesi bünyesi altında kazı başkanlığını Dokuz Eylül Üniversitesi Öğretim üyesi Dç. Dr. Aygün Ekin Meriç’in başkanlığında bir ekip tarafından sürdürülüyor. 1980 yılından beri devam eden kazılar özellikle 2011-2019 yılları arasında Bursa Büyükşehir Belediyesinin sponsorluğunda gerçekleştirilmiş ve neredeyse tiyatronun tamamına yakını ortaya çıkarılmıştı. İznik Roma Tiyatro kazıları, Kültür ve Turizm Bakanlığı ile Türk Tarih Kurumu arasında imzalanan bilimsel araştırma ve destekleme sözleşmesi kapsamında sağlanan maddi destek ile sürdürülmekte.
İznik Kazılarında İlk Kez Görüyoruz
Doç. Dr. Aygün Ekin Meriç, tiyatro kazıları ile ilgili olarak,” Kazı çalışmalarının son aşamasına geldiğimiz bu günlerde Tiyatronun birinci katını taşıyan tonozun dış bölümünde bulduğumuz Seramik atölyesi bizi dolayısı ile heyecanlandırdı. Erken Osmanlı dönemine tarihlenen, İznik kazılarında bugüne kadar tüm bölümleri bir arada bulunan ilk atölye olması bizim için çok değerli. Fırın, ateş hane bölümü, pişirme hane bölümü (yüksek kodda olduğu için maalesef korunamamış), sır üretme fırını, kuvars taşlarının öğütüldüğü muhtemelen tiyatronun farklı yerlerinden taşınmış mermer yalakları ile böyle bir atölye kompleksi İznik’te bugüne kadar mevcut değil.
Roma Tiyatrolarında bugüne kadar yapılan kazılarda 7’si sağlam toplam 12 adet fırın bulmuştuk. 12 fırın bulunması buranın yüksek kapasiteli bir çini üretim alanı olarak kullanıldığını ispatlıyor” diye konuştu.
Doç. Dr. Aygün Ekin Meriç, açıklamasının devamında ”Bu yıla kadarki çalışmalarımızda son olarak orkestra alnında çalışmalarımızda zemin seviyesine ulaştık. Daha sonra sahne binasının doğu ve batısında bulunan galerileri ortaya çıkardık. Bu galerinin iki katlı olduğu ve ikinci katlarının da süslü parapetler ile süslendiğini ortaya çıkardık. Bu yılki çalışmalar içerisinde son kalan 3 adet iç ve dış tonozlar içerisinde kazılar gerçekleşecek. Aralık ayına kadar çalışmalarımız devam edecek. Bu yılki çalışmalarımız ile Tiyatro kompleksine bağlı olan tüm alanların kazıları tamamlanmış ve restorasyona hazır hale gelecek. “ diye konuştu.
Roma Tiyatrosu Tarihçesi
Roma Tiyatrosu tarihte M.S.111 yılında henüz inşaat halinde olduğu Bithynia valisi Plinius’la İmparator Trajan arasındaki mektuplaşmalardan kesin olarak bilinmektedir. Milattan sonra 2. ve 3. yüzyıllarda tiyatroda özellikle gladyatör oyunları gerçekleştirilmiştir. Geçmiş yıllarda yapılan kazılarda bulunan tiyatro bileti ile belgelenmişti. Milattan sonra 4. yüzyıldan sonra dini amaçlı kullanıldığı orkhestra duvarındaki dini fresklerden anlaşılmaktadır. Milattan sonra 8. yüzyıl Arap akınları sırasında sökülen mimari parçaları şehrin çevresini saran sur inşaatlarını tamamlamak için kullanılmıştır.
Milattan sonra 13.yyüzılda birinci oturma basamakları üstüne üç nefli bir kilise inşa edilmiştir. Milattan sonra 14 ve 15 yüzyıllarda ise metruk olan tiyatro kalıntıları üzerine 8 adet seramik fırını inşa edildiği yapılan kazılarda ortaya çıkarılmıştır.
Roma Tiyatrosu düz bir alana 7 tonozlu bir altyapı ile inşa edilmiş olması ile Ülkemizin ve Dünyanın ender yapılarındandır. Yapılan istimlakler ile 12 dönümlük bir alana yayılan kazı alanı içinde tiyatro kalıntıları 10 dönümlük yer kaplamaktadır. Tiyatro alanı 13 asır boyunca (MS. 2-15yy.) sürekli kullanılmıştır. MS.2 yüzyıldan başlayarak Osmanlı dönemine kadar tüm kalıntıları burada görmek mümkündür. Bu haliyle İznik’in çağlar boyunca yaşanan tarihi, tiyatro alanında bir arada görülebilmektedir.
Bursa Büyükşehir Belediyesi’nin bilimsel danışmanlarının katılımı ile yapılan Roma Tiyatrosu restorasyon ve çevre düzenleme projesi 2019 yılında kurul tarafından onaylanmış ve şu anda uygulama için hazır beklemektedir. Bu projenin uygulanması ile birlikte İznik kentinin, Kültürel Turizm açısından yeni ve çok önemli bir cazibe Merkezi’ne kavuşması bekleniyor.